Bakım Nedir?
Bakım; çalışan cihazların gerekli zamanlarda periyodik olarak temizlenmesi, arızalı ya da arıza yapması muhtemel parçaların değişimi, cihazların maksimum verimle çalışabilmesi ve enerji tasarrufu sağlanabilmesi için yapılan planlı programlı teknik çalışmalardır.
Her teknik cihaz için; değişik zaman dilimlerinde planlı bakıma, buna bağlı olarak da işletme, arıza, bakım elemanlarına ve temizleyici kimyasallara ihtiyaç duyulmaktadır.
Isıtma ve soğutma sistemine bağlı cihazlara (kalorifer kazanları, klimalar, kombi cihazları, fan-coil, boiler, eşanjör vb.)gerekli zamanlarda periyodik olarak koruyucu bakım yapılması, cihazların maksimum verimle çalışabilmesi ve enerji tasarrufu sağlanabilmesi için önem arz etmektedir.
Ayrıca, planlı koruyucu bakım yapılmayan ünitelerde, boşa enerji sarfiyatının yanı sıra, geri dönülemez aksaklıklara bağlı olarak, maddi kayıpların olacağı da kaçınılmaz gerçeklerdir.
Bu bağlamda özetlemek gerekirse;
Çalışan fan coil cihazlarında ısı, nem ve hava sirkülâsyonuna bağlı olarak bakteri üremesi hızlı olacağından, uygun kimyasallarla dış bölüm temizlik ve dezenfeksiyonlarının acilen yapılması gerekmektedir.
Sistemin işletimi için gerekli olan suyun ıslahı yapılmalı, eğer yapılıyor ise de su tasfiye sistemi daima dikkatli bir şekilde izlenmelidir.
Merkezi klima santrallerinin ısıtma ve soğutma serpantinleri ile siplit klima cihazlarının iç ünite ve dış ünitelerinin uygun kimyasallarla temizlenmesi, kir, partikül ve bakterilerden arındırılması gerekmektedir.
Chiller soğutma gruplarının kondenserlerinde ve ısıtma sistemlerinde oluşması muhtemel kireç, korozyon vb. oluşumların uygun temizleyici kimyasallarla temizlenmesi gerekmektedir.
Aksi takdirde Kazan içerisindeki su dolaşım hatlarında; aşırı kireç, korozyon, tortu vb. istenmeyen partiküllerin oluşturduğu kabuklanmalara bağlı olarak ısının suya aktarılamaması, şeklinde kendini göstermektedir.
Gerekli şekilde bakım yapılmayan kazanlarda, basınç otomatları, tadiye cihazları vb. kumanda elemanları tıkanacağından dolayı sisteme kumanda edilemeyeceğinden kazanlarda şiddetli patlamalar meydana gelebilecektir. Aynı zamanda sistemde oluşacak korozyon ve kabuklanma %5-35 gibi maddi kayıplar meydana getirecektir.
Merkezi Isıtma-Soğutma Sistemi Nedir?
Merkezi ısıtma ve soğutma sistemi ile ısıtılıp soğutulan hizmet binalarında ısıtma ve soğutma işlemleri;
Kış aylarında ısıtılma; kazan dairesinde bulunan kalorifer kazanlarında ısıtılan suyun her odada bulunan çevrim santrali olarak adlandırılan fan-coil, hava üflemeli ısı çevrim cihazlarında yâda radyatörlerde sıcak su dolaştırılması ile yapılmakta olduğu.
Yaz aylarında da soğutulma da; kazan dairesinde bulunan chiller soğutma gruplarında hazırlanan soğutulmuş suyun, yine her odada bulunan aynı fan coil cihazlarında dolaştırılmak sureti ile yapıldığı görülmektedir.
Isıtma-Soğutma Sistemi Suyunun Özellikleri
Bildiğiniz üzere, merkezi ısıtma ve soğutma cihazları, sıcak ve soğuk su üretiminde, akışkan olarak suya ihtiyaç duyulmaktadır.
Doğada kaynak suları hiçbir zaman saf olarak bulunamamaktadır. Su içersinde, su kaynağı alanının durumuna göre, birtakım erimiş madensel tuzlar bulunmaktadır. Bu tip erimiş madensel tuzlu sular, sert su olarak karşımıza çıkmaktadır.
Isıtma soğutma sistemlerinde kullanılan sular, sıfır sertlikte olması istenir.
Ancak yaşadığımız bir çok şehirde , geçmişten bu zamana suyumuz, her ne kadar kullanma ve içmeye uygunsa da, teknik cihazlarımızın işletimine uygun değildir..
Kalsiyum oranı yüksek, yani sert su olarak nitelendirdiğimiz sularda, sülfat oranının da yüksek olması, sistemlerde tortu oluşumunu destekler. Sülfat oranı yüksekse, iletkenlik güçlendiği için korozyon etkisi de görülür. Bunun yanı sıra suyun dezenfeksiyonunda kullanılan Klor bileşikleri suyun iletkenliğini artıracağından sistemde korozyon artışı maksimum oranda artacaktır.
Bu bağlamda bakıldığında su kaynağını değiştirmek ya da mevcut suyu reddetmek gibi bir lüksümüz olmadığından, mevcut suyumuzu teknik cihazlarımıza uygun hale getirmek için teknik çalışmaları yapmamız mutlak zorunluluk arz etmektedir. Aksi takdirde sistemlerde, kabuklanma ısı veriminde düşme kaçınılmaz olacaktır.
Bunun çözümü; öncelikle ısıtma ve soğutma sistemlerinde dolaşan suyun tasfiye (su arıtma) cihazıyla ıslah edilmesidir.
Islahı yapılmış, yani minerallerden ayıklanmış su, teknik anlamda sıfır olmamaktadır. Sistemin işletimi sırasında, sistem içeresinde çözünmüş gazlarda (örneğin: çözülmüş azot, oksijen vb.) veya soğutma kule hatlarında havadan karışan istenmeyen partiküller sistem için muhtelif problemler yaratmaktadır. Ayrıca sistemde oluşan ya da şebeke su hatlarından gelen çözünmüş demir de sistemlerde ısıl izolasyonlara neden olmaktadır.
Bu nedenle sistemdeki olumsuzlukları minimum seviyelere indirmek veya tamamen yok edebilmemiz için, sisteme su tasfiye cihazı kurulmasının yanı sıra, sisteme kimyasal şartlandırma(kireç korozyon önleme kimyasalı) da uygulanmasıdır.
Merkezi Isıtma-Soğutma Sistemlerinde Kimyasal Temizlik ve Şartlandırma
Merkezi ısıtma - soğutma cihazlarında uygulanacak kimyasal temizlik ve şartlandırma ürünleri , iki gruba ayrılmakta ve iki aşamada da sisteme uygulanmaktadır. Bunlar iç temizlik ve dış temizlik kimyasallarıdır.
İç temizlik kimyasalları;
- Isıtma ve soğutma sistemlerinde geçmiş yıllarda oluşmuş kir, korozyon, kireç vb. kabuklanma temizleyici ürünler
- Isıtma ve soğutma sistem suyunda, işletme sırasında oluşması muhtemel istenmeyen ajanları çöktürücü şartlandırma kimyasallarıdır.
Sistem içerisinde, önceki dönemlerde oluşan kabuklanma, korozyon vb. partiküllerin temizlenmesi; kimyasal şartlandırma öncesi mutlak suretle yapılması gereken işlemlerdir.
Birçok soğutma sistemlerindeki cihazlar, yumuşak metal grubu olarak nitelendirilen bakır alüminyum vb. metallerden oluşmaktadır. Dolayısıyla bu ve benzeri cihazlarda kullanılacak kimyasal çözücülerde, seçici davranılması gerekilmektedir.
Bu nedenle Kimyasal çözücüler;
Sisteme uyumlu, kaliteli, çevreye ve personelin sağlığına zarar vermeyecek, özellikle de ekonomik ürünlerden seçilmelidir.
Kimyasallar, Kullanılacak cihazların özelliğine göre (demir, bakır, alüminyum vb.)Cihazlara zarar vermeyen koruyucu inhibitör de içermesi gerekmektedir. Bu bağlamda bakıldığında sistemlerin özelliğine göre, kireç çözücüler;
Organik ve inorganik kimyasal çözücülere, yumuşak metal koruyucu inhibitörler ilave edilmiş ve ürünler yüzey aktiflerle zenginleştirilmiş olarak formulüze edilmelidir.
Böylece sistemde oluşan kabuklanmanın yanı sıra; yağ, kir, kurum vb. partiküllerde, sistemden kolayca uzaklaştırılabilecektir.
Sistemin yaz - kış işletimi sırasında, olası istenmeyen kireç, korozyon vb. partiküllerin oluşumunun engellenmesi için kullanılacak şartlandırma kimyasalları da;
Sistemde Kireçlenmeyi (kabuk tabakalarının oluşumu), korozyonu önleyen anodik- katodik ürünleri içeren Organik ve inorganik fosfatlı bileşikler (poliakrilat, polimetagrilat, hegzametafosfat, edta, vb.), oksijen bağlayıcılar, PH yükselticiler, kostik kırılganlığını engelleyen inhibitörler içeren kimyasal katkı maddelerinden oluşmuş, çökeltme yöntemi ile sistemleri koruyan ürünler olmalıdır.
Bir kısım kireç ve kabuk oluşumunu önleyiciler; sistem içerisindeki ısıtıcı ve soğutucu akışkanların(suyun) içerisinde bulunan madensel tuzların, sistem boru ve cihazlarının yüzeylerinde, kabuklanma ve aşınma oluşturacak minerallerin, sistemdeki cihazların yüzeylerine yapışmalarını önleyerek, onların suda erimiş olmalarını sağlarlar.
Diğer bir kısmı ise, kirecin Kristal yapısını değiştirerek sert tortulaşma yerine, çamurumsu taşınabilir bir atık oluştururlar.
Merkezi ve Split Klima, Fancoil Cihazlarında Bakım
Personelin yaşam ve çalışma alanları; siplit klima olarak adlandırılan klima cihazları ile bazılarının da merkezi ısıtma ve soğutma santrallerinden gelen sıcak ve soğuk suyun klima santrallerinin serpantinlerinde dolaştırılması sureti ile bazı mahallere, hava kanallarından sağlanan sıcak-soğuk havanın ilgili alanlara ulaştırılması neticesinde ısıtılıp soğutulduğu da görülmektedir.
Bu cihazların iç cidarlarında oluşması muhtemel, ajanların kontrol altında tutulmasının yanı sıra;
Fan- coil cihazlarının, siplit klimaların, merkezi klimaların da filtre temizliği ile değişimi, ısıtma ve soğutma serpantinleri ve fanlarının temizliği ile dezenfeksiyonunda periyodik zaman dilimlerinde yapılması önem arz etmektedir.
Bu sistemlerde kullanılacak temizlik kimyasalları da;
Personelin sağlığına zararlı kimyasallar içermeyen, yumuşak metallere zarar vermeyen koruyucu inhibitörler içeren, su ile kolay uzaklaştırılabilen sodyum bazlı yüzey aktiflerden oluşmuş kir ve partikül temizleyici, gram pozitif ve gram negatif bakterilere karşı etkili dezenfektan içeren ürünlerden seçilmesi cihazlar ve o alanlarda hizmet sunan personelin sağlığı açısından önem arz etmektedir.
Isıtma-Soğutma-Klima Sistemlerinde Kullanılan Ürünler
Ürünlerimiz genel olarak yağ çözücüler, kireç çözücüler ve sıcak su, kızgın su, buhar kazanları, Chiller merkezi soğutma grubu ile klima sistemlerinde tasfiye kimyasalları ve quat bazlı dezenfektanlardan oluşmaktadır.
Bunlardan kireç çözücüler sert metaller ve yumuşak metaller olarak iki grupta hazırlanmıştır; sert metallerde kullanılan kireç çözücüler organik ve inorganik bazlı metal koruyucu inhibitörlülerden oluşmuş olup sisteme zarar vermeyecek şekilde formülüze edilmiştir. Yumuşak metal kireç çözücüleri ise sülfamik ve fosforik asit bazlı kimyasal ile koruyucu inhibitörlerden oluşmuştur. Bu ürün de her türlü yumuşak metallerde(bakır, alüminyum, kalay, kurşun vb)kireç çözme esnasında metallerde hiçbir olumsuz etkisi olmayıp sistemde maksimum temizlik sağlamaktadır.
Tasfiye kimyasallarımız ise ısıtma, soğutma sistemlerinde ve tesisatında; kireç taşı ve korozyonu engelleyici anodik ve katodik inhibitörlerden oluşmuş; hegzametafosfat, polimetagrilat, poliakrilat bazlı kimyasallardır.
Kullanılması Gereken Temizlik Bakım Ürünlerinde Olması Gereken Özellikler
1- Kullanılacak malzeme bütünüyle çevre dostu olacak , kimyasal olarak kendiliğinden bozunabilirlik değeri %90 (Biodegreadable)olmalıdır.
2- Likit polivalent temizleyicide genel bileşenler anyonik ve non-iyonik surfaktantlar , butoksietoksi etanol, dietilenglikol (mono) butilene , buetil etanol, sodyum EDTA , fosfonat ve fosfatlar , etilsülfat vb. sodyum tuzlarını ihtiva
etmelidir.
3- Temizlik işleminde kullanılacak olan malzemeler , metal kaplamaya , boyaya , cam mozaiğe ,her türlü zemine(beton, seramik, halı, laminat vb.)kumaşa zarar vermeyecek ve parlaklığını bozmayacak , eloksal kaplamaları etkilemeyecek ve yüzeylerde matlığa vb. sebep olmamalıdır.
4- Çok hassas yüzeylere (vinil, deri, formika, alüminyum, eloksal, kumaş, eski akrilik vb dış cephe boyaları ) zarar verecek kimyasal içermemelidir.
5- Malzemeler %100 suda çözünürlüğe sahip olmalı, temizlik sonrası yüzeyde en küçük bir kalıntı bırakmalıdır.
6- Kostik (sodyum hidroksit) ve/veya potasyum hidroksit gibi alkali bazlı olmamalıdır. EDTA sodyum tuzu olarak max.%5)olmalıdır.
7- Cilt temizlik ürünleri ve genel temizlik ürünlerinin PH ‘ı 5,5 olmalı. Cilt koruyucular ve koku veren bitkisel yağlar içermelidir. Yoğunlaştırılmış halinde dahi ciltte tahrişe sebep olmamalıdır.
8- Asidik ürünler; sülfamik, sitrik, fosforik ürünlerden bir veya birkaçından oluşan asitleri ve asidik yüzey aktif maddeleri içermelidir.
9- Yağ çözücü ürünlerde; yağ sökme gücü yüksek, temizlik sırasında gaz çıkışı olmamalıdır. Ürün boyaya, alüminyum, bakır vb. yüzeylere ve cilde zarar vermemeli ve Kolay durulanmalıdır.
10- Tüm ürünler; anlaşılır etiket, renk ve kokularla kullanıcıların kolay ayırt edebileceği şekilde imal edilmelidir.
Merkezi Isıtma Santrallerinde Bakım
Kalorifer kazanları binaların ısıtılması yada ihtiyaç duyulan kullanım sıcak suyunun üretilmesini sağlayan merkezi ısıtma santralleridir.
Merkezi ısıtma santrallerinde (ısıtma kalorifer kazanları) elde edilen sıcak su binaların değişik mahallerinde bulunan; eşanjör, boiler, merkezi Klima santralleri, fancoil olarak adlandırılan çevrim santrallerine gönderilmektedir. Buradaki ısı, çevrim santralleri yardımıyla gerekli birimlere ihtiyaç durumuna göre, sıcak hava veya sıcak su olarak gönderilmektedir.
Kalorifer Kazanlarınızda Yapılması Gereken Bakımlar
Kalorifer kazanları teknik elemanlarca; günlük olarak; su kaçağı, su ve basınç seviyeleri, gaz kaçağı, ses, gürültü vb. Gözlemlenmelidir.
Haftalık olarak; kumanda ve kuvvet elemanlarında olabilecek aksaklıklar kontrol edilmeli, kazanda oluşabilecek tortu korozyonlu su, balçık vb. istenmeyen partiküller blöf vanasından blöf yapılmak sureti ile gerekli müdahaleler yapılmalıdır.
Ayrıca kalorifer ısıtma sisteminde olası hava ve istenmeyen çözünmüş oksijen, hava tahliye vanalarından tahliye edilmelidir.
Aylık olarak; kalorifer kazanlarınızın brülör sisteminin fan ,gaz hattı flitreleri basınç otomatları vb. aksamları kontrol edilmeli ,görülen aksaklıklara müdahale edilmelidir.
Yılda bir defa sistemde oluşması muhtemel kireç , korozyon vb. istemmeyen partiküllerin temizliği için ,kimyasal temizlik işlemine tabi tutulmalıdır.
Sisteme; kışın dış hava sıcaklığına bağlı olarak klima cihazlarının ısıtma hatlarında olması muhtemel donma ve buna bağlı patlamalara karşı antifirizli su doldurulmalıdır.kış dönemi boyuncada antifiriz ısı bomeleri ölçülmelidir.
Klima Santrallerinin Görevleri ve Yapılması Gereken Bakımlar
Klima santralleri; ısıtma veya soğutma santrallerinde gelen ısıtıcı veya soğutucu akışkanları, mahalden yada dış ortamda aldığı hava ile iklimlendirmek suretitle ilgili mahallerin ısıtılması, soğutulması, nemlendirilmesi ve iklimlendirilmesini sağlayan teknik konfor cihazlarıdır.
Klima santrallerinin de yapılması gereken bakımlar:
Klima santralleri ihtiyaç duyulan havanın iklimlendirilmesi prensipiyle çalışması nedeni ile bakteri üremesine müsait cihazlardır.
Bu nedenle bu cihazların bulunduğu alanlarda ;sağlık açısından hijyene önem verilmelidir.
Bundan dolayı klima cihazları günlük olarak sistemde oluşması muhtemel su kaçakları ,su ve hava basınç seviyeleri, ses, gürültü vb.istenmeyen olumsuzluklar gözlemlenmelidir. Haftalık olarak; elektrik - mekanik kumanda ve kuvvet elemanlarında olabilecek aksaklıklar kontrol edilmeli,klima aspirator ve vantilatör kayış kasnak sistemleri ayarları yapılmalı, arızalı olanlartamir edilmeli yada değiştirilmeli, su hatlarında oluşabilecek tortu korozyonlu su, balçık vb. istenmeyen partiküller bülöf vanasından bülöf yapılmak sureti ile gerekli müdahaleler yapılmalıdır.
Sistemden geçen havayı temizleyen temiz hava flitreleri uygun yöntemlerle
temizlenmeli biriken toz vb. partiküllerden arındırılmalıdır.
Aylık olarak klima sisteminde bulunan, ısıtma, soğutma serpantinleri, temiz hava filtreleri, ve cihaz hücreleri, aspirator ve vantilator fan kanatcıkları Quat bazlı dezenfektanlarla temizlenerek dezenfeksiyonları yapılmalıdır.
Üçer aylık olarak; sistemin temiz hava flitreleri control edilmeli ekonomik ömrünü tamamlamış temiz hava flitreleri yenileri ile değiştirilmelidir.
Altı aylık olarak; sistemin mevsim geçişine bağlı ayarları yapılmalı ,su hatlarında bulunan pislik tutucular temizlenmeli,ekonomik ömrünü tamamlamış cihazlar yenileri ile değiştirilmelidir.
Yukarıda belirtilen periyodik bakımlara ilave olarak ,sistem genel revizyona alınıp ,tüm elektrik ve mekanik aksaklıkların kontrolleri yapılmalı,arızalı yada arızalanması muhtemel parçalar hizmetin aksamaması için değiştirilmelidir.
Yangın Hidraforu Pompaları, Kumanda – Kuvvet Sistemleri ve Su Depolarının Görevleri ve Yapılması Gereken Bakımlar
Yangın hidraforları; site veya kampüs halindeki yerleşkelerin değişik noktalarına yerleştirilmiş ihbar sistemlerinden aldığı ikazlar doğrultusunda, yangın sistemi su tankında bulunan suyun pompalar vasıtasıyla basınçlandırılarak ,yangın su tesisatına su sağlayan emniyet cihazlarıdır.
Bu cihazlar görevi itibarı ile her an çalışmaya hazır tutulmalıdır.
Yangın Hidraforları ve Depoları
Günlük olarak; sistemde oluşması muhtemel su kaçakları, su ve basınç seviyeleri, ses, gürültü vb.istenmeyen olumsuzluklar gözlemlenmelidir.
Aylık olarak; sistemin kumanda ve kuvvet elemanları, genleşme tankında bulunan hava yada azot seviyeleri, kontrol edilmelidir.
Altı aylık olarak; sistemin genel kontrolü yapılmalı, sistem olası yangınlara karşı test edilmeli, su deposunda oluşması muhtemel bakteri vb. istenmeyen partiküller temizlenmeli dezenfeksiyonları yapılmalıdır. Elektrik panolarında oluşması muhtemel aksaklıklar kontroledilmelidir.
Kullanım Suyu, Su Deposu ve Hidraforu Pompaları Kumanda – Kuvvet Sistemleri
Görevleri ve Yapılması Gereken Bakımlar
Kullanım suyu hidraforları; binaların değişik noktalarında, ihtiyaç duyulan basınçlı suyu, su deposunda bulunan suyun pompalar vazıtasıyla basınçlandırılarak, temini sağlayan otomatik basınçlı su sistemidir.
Bu cihazlar görevi itibarı ile heran çalışmaya hazır tutulmalıdır.
Kullanım suyu, hidraforları ve su depoları;
Günlük olarak; sistemde oluşması muhtemel su kaçakları, su ve basınç seviyeleri, ses, gürültü vb.istenmeyen olumsuzluklar gözlemlenmelidir.
Aylık olarak ; sistemin kumanda ve kuvvet elemanları, genleşme tankında bulunan hava yada azot seviyeleri, kontrol edilmelidir. Su hattı üzerinde olan flitreler temizlenmelidir.
Altı aylık olarak ; sistemin genel kontrolü yapılmalı, sistemin basınç kontrol testi yapılmalı su deposunda oluşması muhtemel bakteri vb. istenmeyen partiküller temizlenmeli dezenfeksiyonları yapılmalıdır. Elektrik panolarında oluşması muhtemel aksaklıklar kontroledilmelidir.